Gıda Ambalaj Atıkları Ve Geri Dönüşüm
2.3.1.Gıda Ambalaj Atıkları
Hangi halde olursa olsun; ister evlerden direk toplanan çöpler, ister geri dönüşüme
girmeyen malzemeler, ister yakılmış katı atıklar olsun, hepsinin sonu katı atık atım (disposal)
merkezleridir.
Buralar, mühendisler tarafından sadece katı atıklar için hazırlanmış alanlardır. Toprağa
ve topluma herhangi bir zarar vermeyecek şekilde, örneğin fare ve böceklerin
üreyemeyeceği, yer altı suların karışılmayacak biçimde tasarlanmışlardır.
2.3.2. Ambalaj Materyallerinin Geri Dönüşümü
Ambalaj materyallerinin geri dönüşümü denildiği zaman atık kâğıtlardan yeni kâğıt
yapımı, kırık camlardan yeni cam şişelerin üretimi, metallerin ve plastiklerin bazı süreçten
geçirilerek yeniden kazanılması akla gelmektedir.
Belediyeler ve özel toplama şirketleri tarafından atık ambalaj materyalleri toplanır ve
işleneceği yerlere gönderilir. En büyük atık ambalaj kaynakları süpermarketler, restoranlar
ve ofis binalarıdır.
2.3.3.Karışık Halde Bulunan Atık İçerisindeki Farklı Materyallerin Ayrılması:
İçerisinde kağıtların, cam malzemelerin, metal kutuların ve plastiklerin bulunduğu
çöpler bir yere boşaltılır. Burada kağıttan yapılmış materyaller elle ayırma yöntemi ile metal
ve plastiklerden ayrılır. Daha sonra metal ve plastikler taşıyıcı kayışa doğru sürüklenirler be
burada magnetik ayırma ile plastik ve camlardan ayırır. En son olarak da yoğunluk farkı ve
elle ayırma yöntemi ile cam malzemeler plastiklerden ayrılır .
Bu karışık halde bulunan malzemeler ayrıldıktan sonra işlenip tekrar kullanımlarının
sağlanacağı yerlere gönderilir ve belirli süreçten geçtikten sonra tekrar kullanılırlar. Ancak
son zamanlarda kağıt ve cam ambalaj materyallerinin kolaylık geri kazanılması için özel35
toplama kutuları sokaklara yerleştirilmiş ve kağıt atıkların kağıtlar için ayrılan kutuya, cam
atıkların da camlar için ayrılan kutulara atılması sağlanmıştır. Böylece bu malzemeler
diğerlerinden ayrılmak zorunda kalmadan kolaylıkla ayırt edilebilmiştir. Bu yöntem daha
ekonomik olmuştur.
Plastikler:Plastik materyallerin geri dönüşümü için üç yöntem kullanılmaktadır.
Bunlardan birincisi parçalanmış halde bulunan plastiklerin yeniden işlenmesidir İkinci
yöntem ise Plastik malzemenin fiziksel olarak temizlenmesi ile geri kullanımıdır. Üçüncü
yöntemde de polimerlerin kimyasal yapıları değiştirilmektedir. örnek; pet şişelerdir.
Tablo 2.3.1.Geri Dönüşümlü Materyallerin Ayrılması
2.4. Türkiyedeki Kanuni Düzenlemeler
Ambalaj ve ambalaj atıklarının kontrolü yönetmeliği, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun
1, 3, 8, 11 ve 12 nci maddeleri ile 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun’un 1, 2 ve 9 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2.4.1.Yönetmeliğin Amacı
 Çevresel açıdan belirli kriter, temel koşul ve özelliklere sahip ambalajların
üretilmesini,
 Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı bir şekilde
ortama verilmesinin önlenmesini,36
2.4.2.Yönetmeliğe Göre Görev ve Yetkiler
Bakanlığın görev ve yetkileri
 Ambalaj atıklarının toplanması, tekrar kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı ve
bertarafına ilişkin program saptamak, bu Yönetmeliğin uygulanmasına yönelik
işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, idari tedbirler almak, gerekirse tebliğler
yayımlamak ve gerekli denetimleri yapmakla,
 Geri kazanılmış ürünlerin kullanımını özendirmekle, yükümlüdür.
Mülki amirlerin görev ve yetkileri
Mahallin en büyük mülki amiri;
 Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için belediyeler, ekonomik
işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamakla,
 Kurulacak geri kazanım tesisleri ile ilgili başvuruları Bakanlığa göndermekle,
 Ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlarla birlikte geri kazanılmış
ürünlerin kullanımını özendirmekle, yükümlüdür.
Belediyelerin görev ve yetkileri
Belediyeler;
 Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ekonomik işletmeler veya
yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte, ambalaj atıkları yönetim planını hazırlamak
ve/veya hazırlatmak ve bu amaçla oluşturulacak planları onaylamakla,
 Ambalaj atıklarını ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte
kaynağında ayrı toplamak veya toplatmakla, çalışmaları desteklemekle,
 Kaynağında ayrı toplanan ambalaj atıklarının ayrılmasını sağlayacak tesisleri
kurmak, kurulmasını sağlamak veya bu amaçla kurulmuş tesislerden
yararlanmakla,
 Ambalaj atıklarının evsel atık toplama araçlarına alınmamasına yönelik tedbirleri
almak, ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda yaptırım uygulamak ve/veya
uygulanmasını sağlamakla,
 Ambalaj atıklarını düzenli depolama sahalarına kabul etmemek ve bununla ilgili
önlemleri almakla, Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması konusunda
halkın eğitimi ve bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapmak ve bu
çalışmalara katkıda bulunmakla, yükümlüdürler.37
2.4.3. Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Toplanması
Nakliye ambalajlarının ayrı toplanması
Nakliye ambalajlarını kullanımdan sonra geri almak ve yeni bir kullanıma veya
malzemenin yeniden değerlendirilmesine imkân vermek üzere, ayrı olarak toplamak
zorundadır.
Endüstriyel ambalajların ayrı toplanması
Her türlü malzemeden yapılmış endüstriyel ambalajlar üreticileri veya piyasaya
sürenler tarafından evsel ve ticari kaynaklı ambalajların toplama sisteminin dışında toplanır,
tekrar kullanılır veya geri kazanılması sağlanır.
Toplanan ambalaj atıklarının geri kazanılması
Doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir üretim, depolanacak atık miktarının
azaltılması ve ekonomik değer yaratılması amacıyla ambalaj atıklarının geri kazanılması ve
yeniden üretim sürecine sokulması zorunludur.
Tüketicileri bilgilendirme
Bu Yönetmelik ile sorumluluk verilen ekonomik işletmeler ve yetkilendirilmiş
kuruluşlar, tüketicileri, ambalaj atıklarının iade, toplanma ve geri kazanım sistemleri; bu
atıkların kaynağında ayrı toplanması, yeniden kullanımı, geri kazanımı ve geri dönüşümü
konularındaki rolleri ile piyasada mevcut ambalaj malzemeleri üzerindeki işaretlemelerin
anlamları başta olmak üzere; ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması konusunda
bilgilendirmekle yükümlüdürler.
Eğitim
Bakanlık, mahallin mülki amiri, belediyeler ile ekonomik işletmeler ve
yetkilendirilmiş kuruluşlar, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, yeniden
kullanılması, geri dönüştürülmesi ve geri kazanılması ile buna yönelik olarak uygulanan
sistemler hakkında tüketicileri ve kamuoyunu bilgilendirmek ve duyarlılığı geliştirmek üzere
eğitim çalışmaları yürütmek, koordine etmek veya bu amaçla yapılan çalışmalara katılmak
ve katkıda bulunmak zorundadırlar.