AMBALAJ GELİŞTİRME
Ambalaj, ürünün giysisi gibidir. Tüketiciyi satın alma eylemine hazırlaması için
gerekli tüm güzellikleri üzerinde bulundurması gerekir. Ürünün piyasada tutunabilmesi,
doğru ve etkili bir ambalaj malzemesinin seçimine bağlı olduğu kadar, ambalajın tasarımına
da bağlıdır. Ürünün yapısına uygun seçilen renklerle, uyumlu yazı ve biçimlerle tasarlanmış,
çekici, güzel görünümlü bir ambalaj, tüketiciyi olumlu yönden etkiler.
Ambalaj; ürünleri dış etkilerden koruyan, onları bir arada tutarak, taşıma, depolama,
dağıtım, tanıtım ve pazarlama işlemlerini kolaylaştıran, metal, kağıt, karton, cam, plastik,
v.b. malzemelerden yapılmış dış örtülerdir. Kısaca ambalaj; içerisinde ürün bulunan
koruyucudur. Ürünü, çarpma, ıslanma, zedelenme gibi fiziksel etkilerden korur. Ambalaj
ürünün tüketiciye en ekonomik yolla ulaşmasını sağlar, depolama kolaylığı yaratır, önemli
bir görevi de taşıdığı bilgilerle tüketiciye seçim ve kullanım kolaylığı sağlamasıdır. Üzerinde
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
AMAÇ15
yazılı olan ağırlık, fiyat, üretim tarihi, son kullanım tarihi, ürünün içeriği, üretici firmanın
adı, kullanım açıklaması, TSE’li olup olmadığı gibi tüm bilgiler, tüketiciye ve satış yapana
büyük kolaylıklar sağlar.
2.1. Dizaynın Önemi
Ambalajın grafik tasarımı, diğer tanıtım konuları gibi, grafik sanatçısının
sorumluluğundadır. Ürün, tüketiciye sunulduğu zaman bulunduğu yerde her konumda çekici
gücünü, etkisini göstermelidir. Satıcılar ürünleri yan yana dizerken her zaman ambalajın
geniş yüzeyini tüketicinin görebileceği şekilde yerleştirmeyebilir. Ambalajın yan ve üst
yüzeyleri de ürünün tanıtımı açısından önemlidir. Ürün ambalajınızın, farklı kuruluşların
ürünleriyle yan yana geldiğinde çekiciliğini koruması gerekir. Bu durum, vitrinde yada
market raflarında olduğu kadar, tüketici elinde de ona verdiği güven yönünden önemlidir.
2.1.2.Marka Olmak
Markalaşmak globalleşen dünyada, rekabet koşullarına uyum göstermek için
vazgeçilmez bir pazarlama stratejisi. Uzmanlar markalaşmada “ kaliteli ürün- ambalaj-
üretim sonrası destek - reklam” kombinasyonlarının önemini vurguluyorlar. Markamıza net
bir konum belirleyip tutarlı bir iletişim dili yakalayamazsak bugünün rekabet ortamında
başarılı olmamız çok zor. Maalesef marka olmanın altın bir kuralı yok. Bu nedenle pek çok
unsuru bir arada düşünmek gerekiyor, bilgi mimarları ve ekonomistler şirket hedeflerini ve
kullanıcı davranışlarını iyi anlamak gerektiğini belirtiyorlar.
2.1.3.Hedef
 Kaliteli, yenilikler içeren, albenisi ve yararlılığı yüksek mamul üretmek.
 Albenisi yüksek, şirket markasını tanıtmaya ve daha iyi pazarlamaya yönelik
ambalaj ile sunmak.
 Etkili bir satış stratejisi belirlemek, en uygun fiyatı bulmak
2.1.3.1.Tasarım aşamasında
 Ürünün markası çarpıcı ve akılda kalıcı olmalı.. (örneğin İpek Kağıdın ürünü
Selpak gibi; bir düşünün sorarken Selpak var mı ?, diye soruyorsunuz. ürün
markanızı günlük dile yerleştirebildiğiniz ölçüde markalaşmışsınız demektir.)
 Hedef kullanıcı tanımlaması özenle yapılmalı, tüketici beklentilerine göre
ergonomik, basit ancak etkili yeni fonksiyonlar eklenmeli.
 Elimizde ki teknoloji ile "ürün modelini" oluşturup, en uygun ambalaj malzemesi
ile reklam fonksiyonunu göz ardı etmeden, ambalajın ürünün kartviziti olduğu
görüşünden hareketle görselliği ön planda tutarak, kullanıcıların tüketim hedefine
uygun bilgilerle donatarak Ürün – Pazar takibiyle , hızlı teslimatı organize etmek.
 Tüketicinin ürünü kullanırken kendini özel hissetmesini sağlamak
 Son aşamada ise "ürün modeli"ni kullanıcının tekrar tercih etmesi için neden
yaratmak.16
2.1.4.Bütün Ürünlerin Mutlaka Bir Ambalaja Gereksinimi Vardır
Endüstri tarafından üretilen her endüstriyel ürün bir şekilde ambalajlanarak
tüketicisine ulaşır. Bu nedenle ambalajın temel fonksiyonu içinde taşıdığı ürünü muhafaza
etmek ve korumaktır. Ancak ambalaj ürünün perakende alanında tüketiciyle iletişim
kurmasında aracı rolü oynar. Tüketicilerin süpermarketlerde kendi ürünlerini kendilerinin
seçmeye başlamasından bu yana ambalajın rolü rekabet ortamının bir parçası olma yönünde
değişmiştir. Artık tartılarak satılan meyve ve sebzeler bile ambalajları içinde paket halinde
satılmaktadır. Bir süpermarkette ya da hipermarkette binlerce ürün bir arada alıcılara
sunulurken, her yıl binlerce üründe bu piyasada yerini almaktadır. Alıcı alacağı ürüne karar
verirken ürünün ambalajının fiyatı ile olan uyumu, pazarlamayı ve tasarımı yakından
ilgilendiren önemli bir özelliğidir. İnsanlar ambalajlardan fark etmeden etkilenirler.
2.1.4.1.Tüketiciler
Toplumların yaşam stillerinin teknolojiye bağlı olarak değişmesi ambalaj tasarımını da
yakından etkilemektedir. Derin dondurucular ve mikrodalga fırınları yiyeceklerin donmuş
olarak satılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu da yeni donmuş ürünleri ve yeni ambalajları
gerekli kılmaktadır. Hızlı yaşam koşulları, kadınların daha fazla iş hayatına atılmaları,
alışverişe ayrılan zamanın kısıtlılığı, ürünlerin küçük hazır paketler halinde satılmasını ve
hızlı alışverişe olanak sağlayacak ambalajlarda yer almasını gerektirmektedir.
Toplumda dört çeşit tüketiciye hitabeden ambalaj türlerine yer verilmesi
gerekmektedir:
 Her şeyin ucuzunu almaya gayret eden tüketiciler için ambalajın da ürünün
ucuzluğunu yansıtması gerekmektedir.
 Kaliteyi her şeyin üzerinde tutan tüketiciler için ambalajın ve satılma şeklinin
üzerinde rolü vardır. Ürün kaliteliyse ambalajı da onu yansıtır.
 Çevreye ve toplumsal sorumluluğa önem veren tüketiciler vardır. Nike çocuk
işçileri üretimlerinde çalıştırdığı için, birçok tüketici Nike ürünlerini protesto
etmek için almamaktadır. Ekolojik olarak başarılı ürünleri pahalı da olsa almaya
yönelen birçok tüketici vardır.
 Bir de sırf zevk olsun diye alışveriş edenler vardır. Bu kişilerin neyi tercih ettikleri
neye yöneldikleri bir soru işaretidir. Güzel ve değişik ürünler bu kişileri cezp
edebilir.
2.1.5. Ambalaj Grafiği
Ambalajın biçimi ve kimliği ile çoğu kez ürüne kimlik verilebilir. Ürünü hızlı bir
bakışla diğerlerinden ayırt edebilmek çok önemlidir. Ambalaj grafiği bir ürünü rakipleri
arasında ayırmaya yardım eder. Lacivert üzerine beyaz ile ya da beyaz üzerine lacivert
puntolarla yazılı Nivea ürünlerini diğer ürünlerden ayırt etmemek mümkün değildir. Bu
nedenle ambalaj grafiğinin hem özgün hem de farklı olması gerekir. Grafikler yardımıyla
ürünün avantajları daha iyi aktarılabilir.17
Grafikler ürün konusunda bilgi verdiği gibi, estetik bir haz da yaratabilir.
 Grafiğin marka kimliğini,
 ürün adını,
 ürünün tanımını,
 ürünün çeşit özelliklerini,
 sağlayacağı yararları,
 içindekileri,
 promosyon mesajlarını,
 başka ürünlere atıfları,
 yiyeceklerde beslenme değerlerini,
 ilaçlarda uyarıları bulunan
 ürünün boyut ya da ağırlık birim bilgilerini içermelidir.
Yerleşmiş marka kimliği ürün konusunda tüketiciye diğer
kardeş ürünleri hatırlatır. Basit harflerden firma logolarına, stilize
harflere, firma adının kısaltmalarına, temsili sembollere, soyut
sembollere ya da sembol imza birleşimlerine kadar birçok şey
ambalaj üzerinde kullanılabilir.
Resim 2.1. Marka kimliği diğer kardeş ürünü hatırlatır
Ambalaj üzerinde yer alan metinlerin kritik bir önemi vardır. Metinlerin kısa, basit,
önemli konuları açıklayan ve ürünün içeriğini boyut, ağırlık vb ile veren bir niteliği olması
gerekir. Kuşkusuz renklerin de ambalaj tasarımında önemli rolü vardır. Firma logoları ve
renkleri ambalajın belirleyicileridir. Grafikle ilgili tasarım çalışmalarında tüketicinin algısal,
duygusal her türlü psikolojik davranışlarının göz önüne alınması gerekir.
2.1.6.Ambalajın Biçimi
Ambalajın biçimi üzerinde grafik olmadan dahi onun hangi ürünün ambalajı olduğunu
belirtebilmelidir. Bir Coca-Cola şişesini tanımamak mümkün değildir. Ambalajın biçiminin
içinde bulunan ürüne uygun olması gibi bir kanı vardır. Bu konu uzun yıllar birçok ürün için
değişmeyen ambalaj şekillerinin kullanılmasına yol açmıştır. Ambalajın biçimi onun satış
şeklini de etkileyebilmektedir. Bir kerelik kullanım için kremler, fondötenler ambalajın
tasarımının perakende sektörüne etkileri arasındadır. Ürünün biçimi firma kimliğini ve de
marka kimliğinin yansıtacak şekilde düşünülmelidir.
2.1.6.1.Malzemeler Ve Ürün Teknikleri
Ambalaj kullanılma yerine ve amacına göre çeşitli malzemelerden yapılır. Metal sac
levhalar cam, oluklu mukavva en eski ambalaj malzemeleridir. Yeni malzemeler olarak
plastik uzun zamandır kullanılmaktadır. Plastik teknolojisindeki gelişmeler yepyeni ambalaj
malzemelerini ortaya çıkarmaktadır. Kâğıt ve metal filmler, yeni baskı teknikleri ambalaj18
tasarımını kökten değiştirmektedir. Artık malzemenin ürünü kaliteli ya da kalitesiz
göstermesi gibi tabular da kırılmaktadır. Bugün öyle kaliteli plastikler üretilmektedir ki, en
pahalı parfüm şişeleri ve onların ambalajları bu malzemelerle yapılabilmektedir. Gazlı
içecekler için alüminyum kutu tasarımının bulunması bütün içecek firmalarını etkilemiştir.
Yeni ambalaj tasarımları ve yeni başka malzemeler önü açık olan bu alanda tasarımın ne
kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
2.1.6.2.Tüketici Araştırmaları
Ambalaj tasarımı için mutlaka tüketici araştırmalarının yapılmasına gerek vardır. Bu
konu tasarımcıları olduğu kadar pazarlamacıları ve reklâmcıları ilgilendirmektedir. Bu
araştırmaların tasarım stratejisini belirlemede ve tüketicinin gördüğü olumsuzlukları
keşfetmekte yararları olur.
Rakip ürünlerin görsel yönleri, Tüketicinin alışkanlıkları, tüketicinin ürünlerle
etkileşimi, beğenileri, ambalajın taşınması, vb konular tüketici araştırmalarında yer alır. Bu
konularda birçok teknikten yararlanılabilir. Tasarım öncesi ve tasarım sonrasında farklı
tüketici araştırmaları yapılabilir.
Her zaman tasarımın bir aşaması olarak model ile çalışıp, hatta tüketiciye gösterilerek
tasarımın beğenilme, ayırt edilme, hoşlanılma vb psikolojik niteliklerinin araştırması
yapılabilir.
Ambalaj tüketici hedef kitlesi çok farklı olabilir. Ona göre bir hedef kitle araştırması
yapılır. Tasarımlarında bu hedef kitlenin talepleri doğrultusunda olması gerekir. Çocuklar
gençler, kadınlar, yaşlılar, sporcular, vb farklı isteklere, zevke sahiptir. Tüketici
segmentlerinin de taleplerinin göz önüne alınması gerekir. Her kitlenin talepleri farklı
yöndedir.
2.1.6.3.Ambalaj Tasarımı Bir Bütündür
Ambalajı yalnız grafik tasarım olarak görmek çok hatalı bir davranış olur. Gerek
malzemesi gerekse biçimi ile ambalaj bir endüstriyel tasarım konusudur. Grafik tasarımcılar,
pazarlamacılar ve reklâmcıların yönetim ile bir ekip halinde bir arada çalışmaları gerekir.
Ambalaj tasarımı konusunda endüstriyel tasarım ile ilişkili olarak akademik çalışmaların,
tezlerin, araştırma projelerinin yapılması mümkündür.
2.1.6.4.Rekabette Ambalaj Farkı
Rekabetin her geçen gün arttığı günümüzde tasarımın önemide artmakta ve
hayatımızda önemli bir rol oynamaktadır. Çevremize baktığımızda her üründe bir tasarımcı
imzası görebiliyoruz. Bir ürün alacağımız zaman ilk dikkatimizi çeken tabiki ürünün giysisi19
yani ambalajı oluyor, özellikle hızlı tüketim mallarını alırken saatlerce düşünemiyoruz
hemen karar vermek zorunda kalıyoruz bu kararı verirken ilk dikkatimizi ambalaj tasarımı
farklı olan ürünler çekiyor, aynı ürün katagorisinde o kadar çok seçenek varken firmalar,
farkı ambalaj tasarımı ile sağlamaya çalışıyorlar, bu aşamada tasarımın ve tasarımcının
önemi bir kez daha ön plana çıkıyor.
Farklılık, orijinallik, ürüne uygunluk, hasara, bozulmaya ve kirlenmeye karşı koruma,
ürünün yerine sorunsuz teslimini sağlaması, dayanıklılık ve kalite, üretilebilirlik, kullanılan
malzemenin sağlığa uygunluğu, dikkat çekiciliği ve bilgilendiriciliği, geri dönüşümü, kolay
depolanabilirliği bir tasarımda olması önemli kriterlerdir.
Bir ürünün ambalajı, üreticiden tüketiciye yönelen ürünlerin saklanması, ürünün
kullanım şekli, saklanma koşulları, ürünün korunması, tüketiciyi bilgilendirmesi gibi
amaçlarının yanında tasarımındaki fark ile tüketicinin seçimine yardımcı olmakta ve ürünün
satışında büyük rol oynamaktadır.
Reklamı yapılmasa dahi ambalajından dolayı satılan bir çok ürün var, bir bakıma
tasarım, reklamın bir adım önüne geçiyor. Ambalaj tasarımı ülkemizde yeni yeni kendini
göstermeye başlamakta, yeni yeni önem kazanmaktadır. Üretici firmaların bunu fark
etmeleriyle birlikte raflarda birbirinden farklı ürünler boy göstermeye başlamaktadır.
Güzümüzde artık bu konuda çeşitli fuarlar düzenlenmektedir, TÜYAP Fuarcılık
Yapım A.Ş. ve (ASD) Ambalaj Sanayicileri Derneği işbirliği ve Etiket Sanayicileri Derneği,
Teneke Ambalaj Sanayicileri ve İşadamları Derneği, Oluklu Mukavva Sanayicileri Derneği,
Kağıt - Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği desteği ile düzenlenen İSTANBUL AMBALAJ
fuarıda bunlardan biri, Ambalaj Endüstrisi Fuarında yerli yabancı üreticilerin bir araya
geldiği ve farklı tasarımlarımlar ve yeni teknolojileri bulabileceğimiz bir organizasyon
gerçekleştiriyor. Ambalaj Endüstrisi Fuarı’na 33 ülkeden 865 firma ve 23.680 kişi
tarafından ziyaret edilmiştir. Bu rakamın her geçen sene daha da artacağı bir gerçektir.